ปญฺญตฺติหารวณฺณนา

อาฆาโต วตฺถุวเสน ทสวิเธน, เอกูนวีสติวิเธน วา ปญฺญตฺโตฯ อปจฺจโย อุปวิจารวเสน ฉธา ปญฺญตฺโตฯ อานนฺโท ปีติอาทิวเสน เววจเนน นวธา ปญฺญตฺโตฯ ปีติ สามญฺญโต ปน ขุทฺทิกาทิวเสน ปญฺจธา ปญฺญตฺโตฯ โสมนสฺสํ อุปวิจารวเสน ฉธา, สีลํ วาริตฺตจาริตฺตาทิวเสน อเนกธา, คมฺภีรตาทิวิเสสยุตฺตํ ญาณํ จิตฺตุปฺปาทวเสน จตุธา, ทฺวาทสธา วา, วิสยเภทโต อเนกธา จ, ทิฏฺฐิสสฺสตาทิวเสน ทฺวาสฏฺฐิยา เภเทหิ, ตทนฺโตคธวิภาเคน อเนกธา จ, เวทนา ฉธา, อฏฺฐสตธา, อเนกธา จ, ตสฺสา สมุทโย ปญฺจธา, ตถา อตฺถงฺคโมปิ, อสฺสาโท ทุวิเธน, อาทีนโว ติวิเธน, นิสฺสรณํ เอกธา , จตุธา จ, อนุปาทาวิมุตฺติ ทุวิเธน, ‘‘อชานตํ อปสฺสต’’นฺติ วุตฺตา อวิชฺชา วิสยเภเทน จตุธา, อฏฺฐธา จ, ‘‘ตณฺหาคตาน’’นฺติอาทินา วุตฺตา ตณฺหา ฉธา, อฏฺฐสตธา, อเนกธา จ, ผสฺโส นิสฺสยวเสน ฉธา, อุปาทานํ จตุธา, ภโว ทฺวิธา, อเนกธา จ, ชาติ เววจนวเสน ฉธา, ตถา ชรา สตฺตธา, มรณํ อฏฺฐธา, นวธา จ, โสโก ปญฺจธา, ปริเทโว ฉธา, ทุกฺขํ จตุธา, ตถา โทมนสฺสํ, อุปายาโส จตุธา ปญฺญตฺโตติ อยํ ปเภทปญฺญตฺติ, สมูหปญฺญตฺติ จฯ

‘‘สมุทโย โหตี’’ติ ปภวปญฺญตฺติ, ‘‘ยถาภูตํ ปชานาตี’’ติ ทุกฺขสฺส ปริญฺญาปญฺญตฺติ, สมุทยสฺส ปหานปญฺญตฺติ, นิโรธสฺส สจฺฉิกิริยาปญฺญตฺติ, มคฺคสฺส ภาวนาปญฺญตฺติฯ ‘‘อนฺโตชาลีกตา’’ติอาทิสพฺพทิฏฺฐีนํ สงฺคหปญฺญตฺติฯ ‘‘อุจฺฉินฺนภวเนตฺติโก’’ติอาทิ ทุวิเธน ปรินิพฺพานปญฺญตฺตีติ เอวํ อาฆาตาทีนํ ปภวปญฺญตฺติปริญฺญาปญฺญตฺติอาทิวเสนฯ ตถา ‘‘อาฆาโต’’ติ พฺยาปาทสฺส เววจนปญฺญตฺติฯ ‘‘อปฺปจฺจโย’’ติ โทมนสฺสสฺสเววจนปญฺญตฺตีติอาทิวเสน จ ปญฺญตฺติเภโท วิภชฺชิตพฺโพติ อยํ เอเกกสฺส ธมฺมสฺส อเนกาหิ ปญฺญตฺตีหิ ปญฺญเปตพฺพาการวิภาวนลกฺขโณ ปญฺญตฺติหาโร นาม, เตน วุตฺตํ ‘‘เอกํ ภควา ธมฺมํ, ปณฺณตฺตีหิ วิวิธาหิ เทเสตี’’ติอาทิ (เนตฺติ. 4.11)ฯ